Đerdapska klisura
Đerdapska klisura jedan je od najlepših prizora u ovom delu sveta, gde Dunav menja svoju širinu od par kilometara do par stotina metara, vijuga i juri, gradeći moćnu klisuru visokih stenovitih litica. Kada ste već tu, nemojte propustiti ni da pogledate čuvenu Trajanovu tablu, koja se vidi samo iz čamca.
Kad se umorite od silne prirodne lepote, prošetajte po jedinstvenom 8000 godina starom neolitskom naselju Lepenski vir ili bacite pogled na ostatke starih rimskih utvrđenja i srednjevekovnih tvrđava...
Istorija Đerdapske klisure
Đerdap se pominje još od pre nove ere, kada su trgovci iz stare Grčke tuda prevozili robu malim drvenim brodovima. Veći značaj Đerdap dobija za vreme rimskih careva, kada se probijaju putevi na levoj i desnoj obali, kojima je trebalo omogućiti legionarima prolaz u pohod na Dakiju (današnja Rumunija). Mnogi rimski carevi su učestvovali u uređenju Đerdapa, počevši još od Julija Cezara, ali je najpoznatiji ostao Trajan, osvajač Dakije, koji je uspeo da obezbedi prolaz kroz klisuru. On je dovršio put uklesan u stene desne obale Dunava, i izgradio prvi most na Dunavu između Turnu-Severina i Kostola, koji su njegovi naslednici srušili pri povlačenju iz Dakije, u strahu da ova plemena ne napadnu već oslabljenu rimsku imperiju.
Tokom srednjeg veka, za vreme krstaških ratova i nakon dolaska Turaka, Dunav postaje poprište borbi, pa se u ovim predelima grade tvrđave.
Pojavom parnih brodova, negde u XVIII veku, Đerdap postaje opet aktuelan, i aktivira se stari problem. Naime, još u rimsko doba, Dunav je u predelu današnjeg Sipa dobio naziv Željezna vrata, jer je u ovom delu plovidba bila faktički onemogućena, zbog velikog pada nivoa vode i podvodnih stena. Zato je već dvadesetih godina XIX veka počelo ispitivanje plovidbenih uslova i probijanje kanala kod Sipa, ali i pored toga, Dunav nije obuzdan sve do šezdesetih godina XX veka, kad je izgrađena brana i hidrocentrala (Đerdap I, II i III, jedno od najvećih postrojenja u ovom delu Evrope), čime je potpuno izmenjen tok reke. Na žalost, ovim je poplavljen i rimski put, i jedino što svedoči o njemu sad je Trajanova tabla, koja se može videti samo iz broda, jer je svega par metara iznad nivoa vode.
Godine 1966. na platou iznad Dunava, otkriveno je i 8.000 godina staro neolitsko naselje Lepenski Vir, gde se mogu videti ostaci (osnove) kuća i svetski poznate kamene statuice.
Izgradnjom akumulacionog jezera, plato gde je bilo naselje je potopljen, a lokalitet je izmešten na 25 metara viši nivo.
Kako stići do Đerdapske klisure?
Glavni centar nacionalnog parka Đerdap je Donji Milanovac, pored koga se nalazi i Lepenski Vir. Drugi bitan centar je Kladovo, odakle takođe možete početi obilazak.
Iz Beograda ide mnoštvo autobusa do Kladova, pa i do Donjeg Milanovca. Najbolji su oni koji idu za Kladovo preko Milanovca.
Odatle možete krenuti u obilazak klisure na više načina: sami - koristeći auto-stop ili lokalne autobuse, ili posredstvom neke od agencija u Kladovu - organizovani izleti, vožnje Dunavom po klisuri...
Za detaljnije informacije:
Autobuska stanica Kladovo, tel. 019 / 81 - 469
Autobuska stanica Donji Milanovac, tel. 030 / 86 - 185.
Uz celu klisuru (uz Dunav i rumunsku granicu) pruža se odličan put, tako da ako imate kola možete bez problema sve obići.
Šta videti u Đerdapskoj klisuri?
Nacionalni park Đerdap zauzima površinu od oko 64.000 hektara, i pruža se uz desnu obalu Dunava, od Golupca do Sipa. Najlepši deo parka je grandiozna Đerdapska klisura - poznata i kao Željezna vrata, zbog svoje moći, ćudljivosti i neprohodnosti. Klisura se zapravo sastoji iz više delova (od Donjeg Milanovca prema Sipu: Gornja klisura, Gospođin vir, Veliki i Mali kazan i Sipska klisura) koji su međusobno razdvojeni tesnacima.
U Gospođinom viru beleži se najveća dubina Dunava od 82 metra, što je i jedna od najvećih rečnih dubina u svetu. Najgrandiozniji prizori mogu se videti u Kazanu, gde se stene uzdižu i do 300 metara iznad vode i gde Dunav menja svoju širinu, tako da njegovo korito ovde ima oblik posude nalik kazanu, po čemu je ovaj deo i dobio ime. 
Nacionalni park Đerdap je izuzetno bogat biljnim i životinjskim svetom, tu se nalazi i jedna od najvećih hidrocentrala u ovom delu Evrope sa svojim ogromnim akumulacionim jezerom. Zbog svog dobrog položaja i lepote, ovaj deo je imao bogatu istoriju, pa su tu i mnogobrojni kulturno-istorijski spomenici, poput Lepenskog vira, rimskog puta, tvrdava itd.
Lepenski Vir je obrađen kao posebna destinacija.
Rimski put, Trajanova tabla, ostaci rimskog mosta:
Da bi olakšali vezu sa istokom i omogućili pohod na Dakiju, rimski imperatori su u liticama đerdapskog stenja uklesali put. Prvi deo puta, od Golupca do Milanovca, izgradio je car Tiberije, u Gornjoj klisuri, uz obalu Dunava. Klaudije i Domicijan su dogradili ovaj, kao i put do Brze Palanke preko Miroča, a krajnji cilj je postigao Trajan, završivši ceo put kroz ove neprisupačne predele. Na nekim mestima postavljane su grede kao podupirači. Put je bio završen 103. godine, i u čast toga Trajan je naredio da se iznad puta, na kraju Malog Kazana postavi tabla, na kojoj je isklesano: "IMPERATOR CEZAR, BOŽANSKOG NERVE SIN, NERVA TRAJAN AVGUST GERMANIK, VRHOVNI SVEŠTENIK, ZASTUPNIK NARODA PO ČETVRTI PUT, SAVLADAVŠI PLANINSKO I DUNAVSKO STENJE, SAGRADI OVAJ PUT ". Izgradnjom hidroelektrane i akumulacije, podignut je nivo vode Dunava, pa se ovaj put našao na dnu reke, ali je jedan njegov deo (zajedno sa ovom tablom) izdignut za nekih 10 metara. Natpisu je dosta teško pristupiti sa kopna, ali se sa vode može lepo videti.
Da bi otklonio smetnje pri plovidbi, Trajan je dao i da se izgradi kanal dug oko 3.000 metara, u blizini utvrđenja Dijane. Od svega toga danas je samo ostala druga Trajanova tabla: "IMPERATOR CEZAR, BOŽANSKOG NERVE SIN, NERVA TRAJAN AVGUST GERMANIK, VRHOVNI SVEŠTENIK, ZASTUPNIK NARODA PO ČETVRTI PUT, RADI OPASNOSTI OD PREPREKE SKRETANJEM REKE, UČINIO JE PLOVIDBU DUNAVOM SIGURNOM".
Trajan je izgradio i most preko Dunava, pet kilometara nizvodno od današnjeg Kladova. Bio je dug oko 1200 metara i imao je 20 stubova. Trajanov nasledik Hadrijan je srušio jedan deo ovog mosta da bi sprečio upade Dačana u carstvo, i posle toga je most i zapušten. Danas se mogu videti njegovi ostaci, delovi portala i tri stuba.
Kaštel Diana i Fetislam:
Na oko 2 kilometra nizvodno od hidrosistema "Đerdap I", nalaze se ostaci starog rimskog utvrdenja Diana, jednog od najvećih i najbolje očuvanih rimskih kaštela na ovom delu Dunavske granice, limesa. Utvrđenje je podigao Trajan, i vršilo je svoju funkciju do 6. veka, kad su ga porušili Sloveni i Avari.
Nešto nizvodnije, na oko 300 metara od samog centra Kladova, nalazi se još jedna tvrđava, tursko utvrđenje Fetislam. Podignuto je na ostacima rimskog kaštela Zanesa i srpskog srednjevekovnog Novigrada, a današnji izgled dobila je za vladavine sultana Sulejmana Veličanstvenog. Sastoji se iz malog i velikog grada, tako da je prilikom propasti mogla biti lako napuštena, jer je je imala dva nivoa odbrane. Tvrđava je dominirala Đerdapom i imala je veliki značaj za Turke.
