Smederevo
Smederevo je grad na obali Dunava, smešten u pitomoj, blago brdovitoj vinogradarskoj oblasti.
Šetajuci kroz lepe, zelene ulice, možete osetiti opuštenu i prijatnu atmosferu ovog grada, a svakako najznačajnija stvar je čuvena Smederevska tvrđava, koja svedoči o burnoj prošlosti ove nekadašnje prestonice srpske despotovine.
Istorija Smedereva
Prvi pomeni rimskog naselja Mons Aureus (Zlatno Brdo) na ovom podneblju potiču još iz III veka, za vreme vladavine cara Silvija Proba, a sam naziv Smederevo prvi put se pominje 1019. godine u povelji cara Vasilija II.
Godine 1381. knez Lazar je ovo malo naselje poklonio manastiru Ravanici. Pravi procvat grad doživljava posle 1428. godine, za vreme vladavine despota Đurđa Brankovića, koji podiže tvrđavu i proglašava grad prestonicom Srbije. Interesantno je da je Smederevo, a tim i Srbija, potpuno pala pod tursku vlast tek 1459. godine, što govori o moći i dobrom strateškom položaju utvrđenja.
Karađorđe oslobađa Smederevo tokom Prvog srpskog ustanka, ali tek 1867. godine grad potpuno prelazi u srpske ruke. Prvi i drugi svetski rat donose teška stradanja, posebno za vreme velike eksplozije municije u tvrđavi 1941. godine. Danas je Smederevo peti grad u Srbiji po razvijenosti i veličini.
Kako stići u Smederevo?
Smederevo je smešteno blizu auto-puta Beograd-Niš i blizu magistralnog puta iz Kovina, pa je najjednostavnije stići kolima ili autobusom. Kada dolazite kolima, posle isključenja sa auto-puta, pažljivo pratite putokaze. Treba da prođete kroz industrijsku zonu, pored željezare, pa onda još idete kroz neka naselja pravo dok ne stignete do centra.
Autobuski polasci iz Beograda (sa Lastine stanice tel. 011 / 625-740) su veoma česti, a za detalje tu je autobuska stanica u Smederevo (tel. 026 / 222 - 245). Što se tice voza, grad se ne nalazi na glavnoj pruzi, pa vozovi saobracaju samo iz Požarevca (više polazaka dnevno), a tu je i voz za Veliku Planu (veza sa glavnom prugom Beograd-Niš). Detalji na http://www.zeleznicesrbije.com/
Železnicka i autobuska stanica Smederevo smeštene su u centru grada, jedna pored druge.
Šta videti u Smederevu?
Kad dođete na autobusku ili železničku stanicu u Smederevu, sve vam je blizu. Pravo preko Trga 5. juna je ulica Despota Đurđa i pešačka zona, puna kafića. Sa severne strane, preko pruge nalazi se tvrđava.
Ako krenete na drugu stranu, Omladinskom ulicom stižete do Narodnog muzeja (Omladinska 4, tel. 026 / 222-138, postavka: arheološka, etnološka, istorijska, umetnicka i numizmaticka zbirka), a tu je i glavni trg, koji uokviruju opština, sud i crkva Svetog Georgija. 
Zgrada opštine podignuta je dvadesetih godina XX veka po projektu arhitekte Pere Popovića. Tu je i zgrada suda (nekada Okružnog načelstva), podignuta 1888. po projektu Aleksandra Bugarskog, koji je samo nekoliko godina pre toga dao plan za izgradnju zgrade Starog dvora u Beogradu. Trgom svakako dominira hram Svetog Georgija građen između 1850. i 1854. godine po uzoru na manastir Manasiju iz XV veka, ali uz elemente barokne dekoracije. Ovo je jedna od najlepših i najprostranijih crkava u Srbiji. Rađena je od belog mermera, po projektu Jane Nevode, graditelj je bio Andrija Damjanov, a živopis je i ikone su delo Andreje Vasiljevića Bicenka iz Kijeva.
Ako produžite ulicom Vuka Karadžica, pa skrenete desno u ulicu Save Nemanjića naići ćete na bogato ukrašenu zgradu zidanu u duhu akademizma. Zgrada je podignuta 1904. godine, i tu je 1919. smeštena gimnazija.
Nešto dalje, na Starom groblju, nalazi se i crkva Uspenja Presvete Bogorodice iz XV veka, čije poreklo nije još tačno utvrđeno, ali se smatra da je to bila porodična crkva i grobnica despota Đurđa. Živopis je dosta stradao, a interesantan je zapis koji je tu u XVII veku ostavio Arsenije Čarnojević prilikom seobe Srba.
Smederevska tvrđava:
Svakako najinteresantnija i najznačajnija građevina koju možete videti u Smederevu je grandiozna Smederevska tvrđava, koju je podigao poslednji značajni srpski srednjevekovni vladar despot Đurađ Branković, u periodu od 1428. do 1430. godine.
Nakon smrti despota Stefana Lazarevića, Mađari ponovo preuzimaju teritoriju Beograda. Na vlast tada dolazi Đurađ Branković, koji odlučuje da preseli prestonicu što dalje od Turaka, sa osloncem na Dunav i ugarsku granicu, i tako počinje zidanje tvrđave-prestolnog grada Smedereva. Radove je vodio Vizantinac Kantakuzin, brat despotove žene Jerine. Surovosti, težak rad pri zidanju grada i visoki nameti ostavili su trag u narodnom secanju i vezali prokletstvo za ime Đurđeve žene, tako da je do dan danas ona ostala poznata kao prokleta Jerina.
Ono što je specifično za ovu tvrđavu je oblik i mesto: zidana je u obliku nepravilnog trougla, na mestu gde se spajaju reke Dunav i Jezava, tako da je sa dve strane zaštićena vodom, a sa treće strane je bio iskopan rov. Ceo grad je opasan moćnim zidinama sa mnoštvom četvrtastih kula (ukupno 25), a na samom špicu trougla, nalazi se mali (unutrašnji) grad, kao trougao u trouglu.
Po celoj ovoj koncepciji, grad je zapravo bio umanjena slika Carigrada. Ukoliko bi neprijatelj i ušao sa jedine dostupne strane, morao bi da prođe kroz ceo veliki grad, da bi onda naišao na nove zidine malog utvrđenja, gde je bio smešten despotov zamak. Iako je delovalo neosvojivo i moćno, utvrđenje je pretrpelo velika razaranja. Za vreme I svetskog rata Austrijanci su grad granatirali "debelim bertama", a najrazornije dejstvo imala je velika eksplozija municije 1941. godine, kao i kasnija bombardovanja. I pored toga, danas se unutar ovih zidina još uvek može steći sjajan utisak o jednoj od najimpozantnijih tvrđava tog vremena.
U velikom gradu je slabo šta očuvano, tako da je ovaj prostor između zidina pretvoren u park. Mali grad je bolje očuvan. Poseban značaj ima kula, na kojoj se nalazi opekama uzidan krst i veliki natpis koji svedoči o godini zidanja. Natpisi kao što je ovaj su jako retki i mogu se naći samo još ponegde na teritorijama koje je nekada obuhvatala Vizantija. Natpis u originalu glasi: "V Hrista Boga blagoverni despot Gurg, gospodin Srblju i Pomorju zetskomu; zapovešću njegovom sazida se ovaj grad v leto 6938 (1430)". Tu se nalaze i Donžon kula, poslednja odstupnica i odbrana grada, kao i prestona dvorana, jedan od najreprezentataivnijih primera naše srednjevekovne arhitekture. Naslonjena je na severni zid, prema Dunavu, i na njoj su bifore, četiri velika dvodelna isklesana prozora sa pogledom prema Dunavu. Tu su bile smeštene despotove sale za stanovanje i prijeme.
