Ko zna kad bi diplomate sele za okrugli sto da nije bilo Velikog bečkog rata? Te 1683. godine, Turke su posle dvadeset godina mirovanja opet zasvrbeli tabani, te se oni okomiše na Beč i izgubiše najpre tu, a posle i još po koju važnu bitku. Papa je rekao da je krajnje vreme da se ugroženo hrišćanstvo ujedini i jednom za svagda otera te turske nasrtljivce nazad u Aziju. Tako su u Svetu ligu ušle Austrija, Venecija, Poljska i Rusija, a Englezi i Holanđani su se prijavili kao Unproforci. Rusija se ubrzo isključila jer je počeo Krimski rat, ali su se zainteresovane stranke i mirotvorci 12. novembra 1689. sa Turcima našli u Sremskim Karlovcima, na ničijoj zemlji (ili bolje rečeno na ničijem brdu), da razgovaraju o miru, u baraci specijalno napravljenoj tom prigodom.
Ali na improvizovanoj baraci na brdašcu bila su samo jedna vrata, a bilo je njih toliko koji su hteli prvi da uđu! Da se ne bi vodile opsežne rasprave pred vratima, susret je odložen do trenutka kad će baraka imati četiri ulaza, na sve četiri strane sveta. Budući da je rat bio u jeku i da je bilo neviđeno hladno, a Karlovci baš nisu raspolagali zavidnim smeštajnim kapacitetima, pokupiše se oni i odoše svako u svoj logor, Turci na Banstol, a saveznici u Petrovaradin. Nakon građevinskih prepravki, dođoše opet svi puni nade, tačno u podne, u vreme u koje su obavezno otpočinjali pregovori po predlogu sultanovog astrologa, ali ništa manje gordi ni ovog puta. „Ko će sesti na pročelje stola?“ – pitanje je sad! Englezi se setiše svoje istorije: „Sešćemo onako kako su sedeli vitezovi okruglog stola! No, dobro, sačekaćemo onda još da se napravi okrugli sto...“
I tako otpočeše pregovori! Konačno, 26. januara 1699. godine je završena partija Rizika i pioni i topovi su se prerasporedili... Turska se malo primirila, čak se i zalagala da se pregovaračka kolibica, u spomen mira, pretvori u svetilište. I stvarno, negde oko 1710. godine franjevci uz austrijsku carsku pomoć preurediše ovu baraku i tako nastade Kapela Gospe od Mira.
Današnja kapela je napravljena 1817. godine, po uzoru na pređašnju, uz priličan uticaj vizantijskog stila. Ova neobična crkvica elipsoidnog oblika, po uzoru na turski šator, puna je neobičnih detalja. Donji prozori su u obliku engleske zastave, a gornji nalikuju holandskim prozorima. Tu su i još uvek funkcionalne male orgulje do kojih se stiže rustičnim drvenim stepenicama. Zbog već pomenutog Turskog insistiranja na tačnosti početka pregovora (astrolozi su još u to doba bili vrlo popularni), kapela ima čak 4 sata, od kojih je jedan unutra, uzidan u kupolu naspram oltara! Arhitekta se dosetio da južna vrata, odakle su ulazile Osmanlije, zakloni oltarom u znak njegove, a i naše, želje da se dotični više nikada ne vrate. Mučni pregovori su uzeli i svoj danak - venecijanski diplomata je tokom njih umro, a njegov grob je tu, u dvorištu, odmah ispred severnih vrata.
U kapeli se katolici mogu pomoliti i doći na misu pet puta godišnje. Mada, možda to neće još zadugo biti slučaj jer se Katoličkoj crkvi, u čijem je Kapela nadleštvu, ne isplati da drži županiju zbog šake religiozno pasivnih vernika. Stoga oni ne ulažu u Kapelu koja čezne za restauracijom (pojavljuju se pukotine na zidovima i oko prozora jer crkva propada zbog sleganja tla i podzemnih voda). Ni nekadašnje potpisnice ne zanima ovaj jedinstveni spomenik kulture u kom se po prvi put koristio okrugli sto. Čak se i posetioci bune kad kao prilog obnovi crkve treba da ostave čak 30 dinara!!! No, ako imate tu „sumu“ u džepu, volite da se šetate, želite da upoznate jednog zanimljivog kustosa, naučite jednu lekciju iz istorije i vidite kakav pogled na Dunav puca sa brega, znate gde treba da idete.
