Na šta prvo pomislite kada čujete za «život u komuni»? Na hipike, lake droge i slobodnu ljubav? Na Francusku revoluciju? Ili na dobro organizovanu zajednicu, red, rad i (samo)disciplinu? Reč «komuna» je kroz vekove menjala svoje značenje. Nastala je od latinske reči communio, što znači udruživanje. Komuna se prvi put pominje krajem XI veka i tada označava sporazum stanovnika jednog grada o zajedničkoj odbrani, kako od napada na njihove živote i posede, tako i od napada na određeni nivo građanskih sloboda. U srednjem veku povećava se broj komuna u Zapadnom Rimskom Carstvu, posebno na teritorijama na kojima nije postojala snažna centralna vlast. Posle Francuske revolucije, komune se uspostavljaju kao jedinice lokalne samouprave, u kojima se na lokalnom nivou ostvaruju principi građanske demokratije. Iz njih nastaje današnji pojam opština ili mesnih zajednica, koje se u nekim evropskim zemljama (kao što su Italija, Francuska i Rumunija) i danas nazivaju com(m)une. Krajem šezdesetih godina prošlog veka ovaj pojam dobija novo značenje, kada pripadnici hipi i srodnih pokreta počinju da žive u različitim vrstama neformalnih grupa koje sebe nazivaju komune. Ove grupe se u velikoj meri zasnivaju na proklamovanoj jednakosti svih članova, protivljenju bilo kojoj vrsti nasilja, prelasku od individualnog ka kolektivnom vlasništvu i odricanju od tadašnjih zvaničnih moralnih standarda. Iako hipi pokret ubrzo jenjava, komune kao alternativni kulturni model nastavljaju da traju u različitim oblicima, pretežno u SAD i zemljama Zapadne Evrope. Danas se za njih sve češće koristi naziv «intentional communities» (engl. intentional, nameran, hotimičan), da bi se istaklo da su u pitanju zajednice kojima članovi svesno i svojevoljno pristupaju. Komuna Niederkaufungen
Ovog proleća, po prvi put smo imali priliku da se nađemo u blizini jedne takve komune. Za potrebe međunarodnog volonterskog seminara, naši domaćini su iznajmili kuću (Seminarhaus) koja pripada komuni u gradiću Niederkaufungen u blizi Kasela, u nemačkoj republici Hesen. Ideja o ovoj komuni nastala je 1983. godine, a sprovedena je u delo tri godine kasnije. Tada je dvanaest mladih i sredovečnih osnivača odlučilo da kupi napuštenu i delimično urušenu farmu u Niederkaufungenu i da od nje stvori novi životni i radni prostor. Tokom godina obnavljali su deo po deo imanja, koje je sada celo u funkciji. Komuna danas broji oko 80 članova i najveća je zajednica ove vrste u Nemačkoj. Komuna se prostire na jednom km 2, na kojem se nalazi pet velikih kuća ukupne stambene površine 2000 m 2, nekoliko radionica, jedna prodavnica organski uzgojene hrane, zajedničko dvorište i dečije igralište. Kada vam u ruke dođe osnivački dokument ove komune, prvo što vam privuče pažnju je njegov pomalo zastrašujući naslov: "In Gefahr und größter Not bringt der Mittelweg den Tod!" (U slobodnom prevodu: «U teškim i opasnim vremenima, kompromis donosi smrt!»). Ova izjava se odnosi na savremeno zapadno društvo, pri čemu «kompromis» označava učestvovanje u tom društvu, a «smrt» se odnosi na ulaganje svih fizičkih i misaonih kapaciteta pojedinca u beskonačni lanac proizvodnje i potrošnje. Prema viđenju autora, u potrošačkom društvu glavni smisao rada postaje sticanje novca kojim će se kupiti što više proizvoda i usluga. Taj mehanizam ojačava zatečene vlasničke odnose i učvršćuje piramidu moći iz koje se pojedinac ne može osloboditi, ako ne raskine sve veze sa kapitalističkim sistemom. Komuna je, dakle, osnovana sa željom da se izađe iz zatvorenog kruga proizvodnje i potrošnje, da se izađe iz potrošačkog i takmičarskog načina rada i razmišljanja. Osim toga, važni aspekti «komunalne» filozofije jesu život u skladu sa prirodom, poštovanje ekološke ravnoteže i samo-održivost. Dvadeset godina kasnije, komuna se još uvek pridržava svog osnovnog dokumenta, iako se sprovođenje ideja u praksi prilagođava na osnovu konkretnih iskustava i aktuelnih društvenih promena. |
